Laboratuvarımızda gıda maddeleri, yemler ile bunların hammaddeleri , su
ve su ürünleri numunelerinin renk, tad, görünüş, koku, rutubet,
yoğunluk, çözünür katı madde(brix), kırılma indisi, yabancı madde, diğer
çeşitlerden taneler, elek analizleri gibi fiziksel analizler
yapılmaktadır. Numunelerin fiziksel analizleri Türk Gıda Kodeksi,
Zorunlu TSE Standardı, Gıda Maddeleri Tüzüğü veya ürün sertifikasına
göre yapılmakta ve uygunluğu değerlendirilmektedir. İlimizin önemli bir
liman şehri ve Serbest Bölge'nin ilimiz sınırları içerisinde olması
nedeniyle buralardan yoğun gıda ithalatı ve ihracatı yapılmaktadır.
Numuneler İthal, özel İstek, İhraç , Denetim ve Resmi istek olarak
birimimiz laboratuarına intikal ettirilmekte ve uluslararası kabul
görmüş metotlara göre analizleri bekletilmeden yapılarak , güvenli bir
şekilde sonuçları GKLS programı ile Numune Kabul ve raporlama Şefliğine
gönderilmektedir.
İthal, İhraç ve denetim numuneler Tarım ve Orman Bakanlığı Mersin İl Müdürlüğü, Gıda ve Yem Şube Müdürlüğü Gıda Kontrolörlerince,
Resmi İstek numuneler resmi kurumlarca , Özel istek numuneler ise daha
çok vatandaşlar tarafından laboratuvarımıza intikal ettirilmektedir.
Ürün çeşitliliği ve yapılan analiz çeşitliliği müşteri taleplerine
göre değişmekle birlikte fiziksel yönden analize tabi tutulan ürünler
istatistiki olarak numune çeşitliliği yönünden gruplandırıldığında
başta tahıl ve tahıl ürünleri olmak üzere bakliyat, süt ve süt ürünleri,
katı ve sıvı yağlar, meyve suları ve narenciye ürünlerinden oluştuğu,
analiz çeşitliliği açısından bakıldığında ise numune bazında değişmek
üzere buğday, arpa ve bakliyat türü numunelerde genellikle rutubet, elek
altı, hektolitre tayini, kırık tane, bozuk tane, düşme sayısı, diğer
çeşitlerden tanelere ilişkin analizler, unlarda yaş ve kuru gluten,
diğer sıvı gıda ve sıvı gıda katkı maddelerinde ise başta rutubet olmak
üzere brix, donma noktası tayini, iletkenlik, akışkanlık, kırılma
indisi, yoğunluk, tad, koku, renk gibi duyusal analizlerin yapıldığı
gözlemlenmiştir.
Laboratuvarımızda Yapılan Bazı Analizler;
Hektolitre Tayini (kg/hlt) :
Laboratuvarımızda bulunan bir lt'lik digital hektolitre ile buğday,
arpa, mısır gibi numunelerin hektolitre analizi yapılmaktadır.
Hektolitre 100 lt. buğdayın kg. olarak karşılığı olup, önemli bir
kalite kriteridir.
Hassasiyeti yüksek Digital Refraktometre ile sıvı gıda ve sıvı gıda
katkı maddelerinin (sıvı ve katı yağlar, süt ve süt ürünleri, meyve
suları vb. ) suda çözünebilen katı madde miktarı (brix) veya kırılma
indisi tayini yapılmaktadır. Bu metodla gıda maddelerine katılan su
miktarı, numunenin kuru madde miktarı, numune içinde farklı karışımlar
olup olmadığı anlaşılmaktadır. Bu işlem için numune homojen hale
getirilir. Buradan alınan bir damla numune refraktometrenin prizması
arasına konur ve istenilen sıcaklıklarda okuma yapılır.
Kuru Madde ve Rutubet Tayini: Numunenin
bileşim zenginliğini veya mevcut mevzuata uygunluğunu tespit etmek
amacıyla yapılır. Bu metodun esası Numune karıştırıldıktan sonra,
öğütücü değirmen ile öğütülmesi , hassas terazi ile ile tartıldıktan
sonra, 100 °C -140 °C arasında istenilen dereceye ayarlanan vakumlu etüv
ve diğer etüvlerde değişmez ağırlığa gelinceye kadar kurutulması,
desikatörde soğutulması ve tekrar tartılması esasına
dayanır.Laboratuvarımızda 15 dk. Gibi kısa zamanda hızlı rutubet analiz
sonucu verebilen Presica M-60 ve Metler tipi hızlı rutubet terazisi
cihazımızda faal durumda bulunmaktadır.
Özgül ağırlık Tayini: Süt ve süt ürünleri,
meyve suları, gibi sıvı gıda ve sıvı gıda katkı maddelerinin yoğunluk
analizleri laboratuvarımızda mevcut bulunan hassas terazi, 50 ml hacimli
piknometre , ± 0. 2 °C hassasiyetli termometre ve 20 °C 'ye
ayarlanabilen dijital su banyosu ile yapılır. Bu işlem darası alınmış
belirli hacimdeki piknometreye doldurulmuş sıvı gıda veya sıvı gıda
katkı maddelerinin 20 °C 'deki kütlesinin, aynı hacimdeki ve aynı
sıcaklıktaki piknometre ile alınmış suyun kütlesine oranıdır.
Birimimiz, Uzun vadeli hedeflerimiz arasında olan TS. 4959'a göre
Piknometrik metotla Hayvansal ve Bitkisel Yağlar-Özgül ağırlık(Yoğunluk)
tayini konusunda akredite olmak için , yeterli numune akışı sağlanması
durumunda en kısa zamanda TÜRKAK'a başvuruda bulunacaktır. Bu konuda
birimimiz laboratuvarını test etmek amacıyla ölçüm sonuçları bilinen
numunelerle laboratuarlar arası yeterlilik testlere(/FAPAS, TÜBİTAK-UME
vs) katılıma devam edilmektedir.
Birimimize ayrıca MEDA Projesi Çerçevesinde; Donma Noktası tayin
cihazı, düşme sayısı tayin cihazı, refraktometre, erime noktası tayin
cihazı, gluten cihazı, vakumlu etüv, iletkenlik ölçer, akışkanlık ölçer,
bulanıklık ölçer, hassas terazi, etüv, antivibration table, değirmen
olmak üzere 14 adet yeni cihaz temin edilerek analiz kapasitemiz
genişletilmiştir.Söz konusu cihazlar ile yapılan analizler ile bu
analizlerin Gıda kriterleri açısından önemleri aşağıda sıralanmıştır.
Bu cihazlardan Funice Gerber marka Donma Noktası Tayin Cihazı ile süt
ve süt ürünleri meyve ve meyve suları, konsantreleri, nektarları, yağ
gibi sıvı gıdaların donma noktası tayini, bileşimindeki % su miktarı
tayini yapılır.Süt ve süt ürünlerinin tanımlanmasında ve gıda
kalitesinin korunmasında bu analizler önem arz etmektedir.
Yine
MEDA projesi kapsamında birimimiz Laboratuvarına temin edilen Perten
1900 marka Düşme sayısı tayin cihazı(Falling number) ile Buğday, arpa
gibi Tahıl ve tahıl unu numunelerinde düşme sayısı(sec) analizi
yapılmaktadır.Bu analizin esası buğday unlarındaki amilaz aktivitesinin
ölçülmesidir.Amilaz aktivitesi mamül madde olarak undan elde edilen
ekmeğin kabarmasında etkili olan kalite kriteridir.Türk Gıda kodeksi
Buğday unu tebliğinde Düşme sayısının (sec) 250 olması ideal sınırlar
içerisinde sayılmaktadır. Gluten Cihazı ile Tahıl ve tahıl ürünlerinin
öz miktarı belirlenmektedir.Öz miktarı ekmek kalitesi yönünden önemli
bir verimlilik kriteridir.Türk Gıda kodeksi veya Mecburi Standarda göre
buğday ununda kuru gluten kabul edilebilirlik sınırı en az % 9, yaş
glutende ise belirlenen bir sınır bulunmamaktadır.Kuru gluten; tesbit
edilen yaş gluteninin tost cihazı ile kurutulması sonucu oluşan
jelatinin % miktarının tesbiti esasına dayanır.
Birimimizde bulunan Radiometer CDM 230 marka iletkenlik ölçer cihazı
ile sudaki Elektriksel iletkenlik, WTW Turb 550 IR marka Bulanıklık
ölçer cihazı ile de bulanıklık analizi yapılmaktadır. Sulama ve içme
sularında Elektriksel iletkenlik analizi Meyve bahçesi ve Sebze
yetiştiriciliğinde suyun kullanılabilirliğinin ve kalitesinin tespiti
açısından önemli bir parametredir.Elektriksel İletkenlik (EC) 25 °C
mikromhoms/cm (µ/cm) biriminden tayin edilir.Bu durumda su kullanım
sınıfları;
A-Sulama sularında;
0-250 ( 1. sınıf su, çok iyi)
250-750 (2. sınıf su, iyi)
750-2000 (3. sınıf su, kullanılabilir)
> 2000 (4. sınıf su, zararlı, uygun değil ) durumundadır.
B-İçme sularında;
Elektriksel iletkenlik mikromhoms/cm (µ/cm) birimi üzerinden minumum 400 µ/cm, maximum 2000 µ/cm olmalıdır.
Bulanıklılık analizi ise; içme suyunun kirliliğini gösteren ve halk sağlığını ilgilendiren önemli bir parametredir. TS.266
İçme suyu standardına göre ;
Müsaade edilebilir değer minumum 5 NTU , Maximum değer 25 NTU olmalıdır.
Yeni temin edilen cihazlarla ilgili olarak teknik ve sağlık
personelleri yüklenici firmalar tarafından eğitime tabi tutularak , bu
cihazlarla 10.11.2004 tarihinden itibaren analiz yapılmaya başlanmıştır.
Birimimiz kısa vade hedefleri doğrultusunda temin edilen Refraktometre
cihazı ile TS.4890/Mayıs 1986' ya göre Meyve ve Sebze Mamülleri
-
Çözünür Katı Madde Miktarı Tayini (Brix) –Refraktometrik metotuna göre
TÜRKAK tarafından akredite olarak bu kapsamda Bulanık olmayan Sıvı
Mamüller, Yarı kıvamlı Mamüller (püre vb.), Kıvamlı Mamüller (Reçel,
jöle vb.), Dondurulmuş mamüller ve Kurutulmuş mamüllerde brix (çözünür
katı madde miktarı tayini ) analizi yapılması konusunda uluslar arası
geçerlilik kazanmıştır. Uzun vadeli hedeflerimiz arasında yer alan ve
daha önce Müdürlüğümüz Kimyasal Analiz laboratuvarındaki önceden kurulu
düzeneklerde Teknik elemanlarımız tarafından yapılan baharatlarda toluen
metoduyla % rutubet analizleri, bu analizlerin yapılmasında kullanılan
geri soğutucu, ceket ısıtıcı, su toplama kabı gibi parçalardan oluşan
toluen metoduna ait düzeneğin 2006 yılı yatırım proğramı çerçevesinde
birimimiz laboratuvarına temin edilerek faaliyete geçirilmesiyle, bu
metotle yapılan rutubet analizleri 15 Eylül'den itibaren birimimiz
laboratuvarında yapılmaya başlanmıştır.
Bu
metodun esası baharatların içerisindeki nemin toluen vasıtasıyla
çözdürülerek , içerisindeki su içeriğinin geri soğutucu düzeneğinde
yoğunlaştırılarak skalalı su toplama kabında biriken hacminin ölçülmesi
esasına dayanır. Birimimizde her yıl bakanlık eğitim proğramı
çerçevesinde ve ihtiyaç duyulan konularda teknik ve sağlık elemanlarımız
diğer il laboratuvarlarında eğitime tabi tutularak analiz yapma
performansları artırılmaktadır. Bu kapsamda en son olarak 2005 yılı
eğitim proğramı çerçevesinde bir arkadaşımız Yemlerde mikroskobik analiz
eğitimi görmek üzere İstanbul İl kontrol laboratuar Müdürlüğünde eğitim
görmüşlerdir. TS EN ISO /IEC 17025 /Mayıs 2000'e göre TÜRKAK tarafından
akreditasyon kapsamında TS 1135 ISO 712 (Ocak 2001)' göre Tahıl ve
Tahıl Ürünleri Rutubet Muhtevası tayininde akredite olmuştur. Ayrıca her
yıl; yılda iki kez olmak üzere TÜBİTAK-UME veya FAPAS tarafından
gönderilen numunelerde yeterlilik testi çalışmalarına katılmaktadır.
En son olarak 2013 yılı Nisan-Haziran döneminde FAPAS'dan TS. EN ISO
712'ye göre Buğday ununda Rutubet analizine katılmış olup, , Referans
değer % 13, 0, Laboratuvar sonucu % 13, 49 sonuçlar Z-skoru uygun
kriterleri içerisinde yer almıştır.