NUMUNE KABUL KRİTERLERİ VE HOMOJENİZASYONU
Mikotoksinlerin; gıda ve yemlerde düzensiz dağıldığı (homojen
olmadığı) bilinmelidir. Partide mikotoksin bulaşmasının olduğu noktaları
belirleyebilmek önemlidir. Bundan dolayı, parti büyüklüğüne ve ürün
gruplarına bağlı olarak partiyi(yığını) temsil edebilecek bir numune
elde edebilmek için, yığının farklı noktalarından fazla sayıda küçük
numunelerin alınması gerekmektedir. Yığını temsil etmeyen numuneden
alınacak analiz sonucuna dayanarak, sonraki aşamalarda nasıl bir yol
izleneceği hakkında emin bir karar verilemeyeceğinden, bu durum resmi ve
gayri resmi (özel istek) numune farkı gözetmeksizin geçerlidir.
Laboratuarın analiz sonucunun doğru ve tekrarlanabilir olabilmesi için
paçal numunenin homojenize edilmesi gerekmektedir. Homojenizasyon
partikül büyüklüğünü küçülterek kontamine partiküllerin parçalanmış
numune içerisinde düzgün dağılmasını sağlayan bir prensiptir. Yani
homojenizasyon ile çok küçük partikül büyüklüğü ve numune hazırlama ile
ilgili değişkenliğin sıfıra yaklaştığı ifade edilmektedir. Bu
açıklamalar ışığında partiyi (yığını) temsil edebilecek miktarda ve sayıda
alınan küçük numunelerin birleştirilmesiyle elde edilen paçal numune
(numunenin tamamı), öğütülür ve iyice karıştırılarak homojenize edilir.
Şahit numune öğütülerek ve iyice karıştırılarak homojenize edilmiş paçal
numuneden ayrılmalıdır. Yani analize gönderilen numune ile şahit numune
aynı homojen özelliğini taşımalıdır.
Numunelerin
alınması, numune miktarı, paçal numunenin nasıl oluşturulduğu ve
homojenizasyon, şahit numune ile ilgili referans olarak “Gıda
maddelerinde mikotoksinlerin seviyesinin resmi kontrolü için numune
alma, numune hazırlama ve analiz metodu kriterleri tebliği” Tebliği
No:2011-32 alınmaktadır.
MİKOTOKSİNLER
•
Mikotoksinler bazı küfler tarafından üretilen toksik maddelerdir.
Mikotoksinler birçok küf tarafından özelliklede Aspergillus, Penicillium
ve Fusarium tarafından üretilmektedir.
• Mikotoksinler tarımsal ürünlerde, üretim sürecinde ve depolamada küfler tarafından üretilen doğal toksinlerdir.
•
Mikotoksinler özellikle yüksek sıcaklık ve nemli iklime sahip bölgeler
başta olmak üzere tüm dünyada birçok gıdada bulunurlar.
• Mikotoksin sınıfında bulunan bulaşanlar, Aflatoksinler, Okratoksin A, Fusarium toksinleri ve Patulin’dir.
•
Mikotoksinler tarımsal üretimi, ürün kalitesini, insan sağlığını
olumsuz etkilerken, genotoksik ve kanserojen etkisinden dolayı
geleceğimizi de olumsuz etkilemektedir.
AFLATOKSİNLER
•
Aflatoksinler sıcak ve nemli koşullarda gelişen Aspergillus flavus ve
A. Parasiticus küf türleri tarafından üretilen toksik metobolitlerdir.
•
Aflatoksinler yerfıstığı ve fındık, antepfıstığı gibi diğer yenilebilir
kabuklu yemişlerde ve ürünlerinde, kuru meyvelerde, baharatlarda ve
tahıllarda bulunmaktadır.
• Süt ve süt ürünleri de kontamine hayvan yemi kullanımı sonucu aflatoksin içerebilir.
•
Aflatoksinlerin birkaç çeşidi bulunmaktadır. Bunların içinde en fazla
toksik etkisi olan Aflatoksin B1’dir. Laboratuar hayvanlarında
potansiyel kanserojendir ve insanda genotoksik ve kanserojen etkisi
olduğuna dair bulgular mevcuttur.
OKRATOKSİN A
•
Okratosin A sıcak ve nemli koşullarda gelişen küf türleri ve daha düşük
sıcaklık ve nemi seven diğer küfler tarafından üretilir.
•
Okratoksin A özellikle tahıllar ve tahıl ürünleri ile kuru üzümler başta
olmak üzere birçok gıda ürününde bulunur. Diğer ürünler arasında kahve
ve kahve ürünleri, şarap, üzüm suyu, kakao ve kakao ürünleri ve
baharatlar bulunmaktadır. Bunların yanında Okratoksin A içeren yemle
beslenmiş geviş getirmeyen hayvanlardan elde edilen ürünlerde de tespit
edilmiştir.
• Okratoksin A’nın insanlarda böbrek hasarına sebep olduğu belirlenmiştir.
FUSARİUM TOKSİNLERİ
• Fusarium küfleri, Fusarium toksinleri olarak bilinen farklı toksinler üretirler.
• Fusarium toksinleri arasında Deoksinivalenol (DON), T-2 HT-2 toksinleri, Fumonisinler ve Zearalenone bulunmaktadır.
• Fusarium toksinleri genellikle Avrupa, Asya ve Amerika gibi ılıman iklimlerde yetişen tahıllarda bulunmaktadır.
PATULİN
• Patulin kontaminasyonu başlıca elmalı ürünlerde olmak üzere diğer küflü meyve, tahıl ve gıdalarda oluşmaktadır.
*Kaynak:Offcial EU Mycotoxins Legislation Sampling Guidance- UK Food Standarts Agency, Temmuz 2007